همه چیز درباره ارز دیجیتال زی کش؛ راهنمای انواع تراکنش ZEC، استخراج و خرید

ارز دیجیتال زی کش نوعی رمزارز محرمانه است. در این مقاله به سازوکار این رمزارز و طریقه‌ی استخراج و سایر جزئیاتش می‌پردازیم.

امروزه با گسترش بازارهای سرمایه‌گذاری عمومی در فناوری بلاک چین و سودآوری‌های گاها سرسام‌آوری که در اخبار می‌شنویم، امکان ندارد در جمعی نشسته باشید و از ارزدیجیتال و رمزارزهای متفاوت از بیت کوین گرفته تا دوج کوین صحبتی نشود. دنیای رمزارزها مملو از انواع مختلف ارز دیجیتال است که هرکدام اهداف خاص خود را دارند و قابلیت‌های متفاوتی برای کاربران ارائه می‌کنند. ارز دیجیتال زی کش یکی دیگر از رمزارزهایی است که در دنیای تجاری بلاک چین جایگاه خود را پیدا کرده است؛ اما ارز دیجیتال زی کش چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

پیش از آنکه به پرسش ارز دیجیتال زی کش چیست پاسخ بدهیم باید با مفهوم ارزهای دیجیتال محرمانه آشنا شویم. همان‌طورکه گفته شد رمزارزها در دنیای بلاک چین خواص منحصر‌به‌فردی ارائه می‌کنند که می‌تواند ازمنظر بازاریابی مزیت رقابتی آن‌ها تلقی شود. دسته‌ای از ارزهای دیجیتال وجود دارند که به آن‌ها «Privacy Coin» یا رمزارز محرمانه می‌گویند و ازجمله رمزارزهای محرمانه می‌توان به زی کش، مونرو، دش و... اشاره کرد.

به‌طورکلی، رمزارز محرمانه به رمزارزی می‌گویند که جزئیات تراکنش آن‌ها در بلاک چین برای عموم افراد قابل نمایش نیست و به‌صورت رمزنگاری شده در شبکه بلاک چین ذخیره می‌شوند. البته، شیوه‌ی سازوکار هرکدام با دیگری تفاوت‌هایی دارد؛ اما درهرصورت نتیجه‌ی نهایی یکسان خواهد بود.

درادامه، ارز دیجیتال زی کش و تاریخچه‌ی آن و به‌طورکلی تمام ابعاد مختلف رمزارز زی کش را بررسی خواهیم کرد؛ بنابراین مثل همیشه همراه آی‌تی‌کلوپ باشید.

• ارز دیجیتال زی کش چیست؟
• ویژگی‌های اصلی ارز دیجیتال زی کش
• تاریخچه ارز دیجیتال زی کش
• ارزدیجیتال زی کش چگونه کار می‌کند؟
• ساختار تراکنش در زی کش
• رمزنگاری ارز دیجیتال زی کش (zk-SNARK) چگونه است؟
• استخراج زی کش
• آسیب‌پذیری ارز دیجیتال زی کش
• توصیه‌های امنیتی در کاربرد زی کش
• قانون‌گذاران و زی کش
• خرید ارز دیجیتال زی کش
• آینده زی کش

---

ارز دیجیتال زی کش چیست؟

زی کش رمزارز محرمانه و سریع با کارمزد پایین و مناسب پرداخت‌های سیار است

ارز دیجیتال زی کش که آن را با ZEC نشان می‌دهند به‌طور خلاصه، یک ارز دیجیتال سریع، محرمانه با کارمزد پایین و مناسب پرداخت‌های سیّار است. این تعریف کوتاهی است که می‌توان در وب‌سایت رسمی ارز دیجیتال زی کش به آدرس z.cash مشاهده کرد. به‌عبارت‌دیگر، توکن زی کش که آن را با ZEC نشان می‌دهند با بهره‌گیری از شیوه‌های پیشرفته‌تر رمزنگاری سازوکار مالی را ایجاد کرده است که کاربران می‌توانند تراکنش‌های خود را به‌صورت شفاف یا غیرشفاف (رمزنگاری شده) در شبکه‌ی بلاک چین انجام دهند.

پیش از معرفی ارزهای دیجیتال محرمانه مانند زی کش، اغلب رمزارزها با شفافیت تمام ظاهر می‌شدند و اطلاعات کاملی درباره‌ی مبلغ نقل‌وانتقال بین کاربران، آدرس‌های ارسال و دریافت مبلغ در شبکه بلاک چین ذخیره می‌کردند و همه‌ی افراد امکان مشاهده این داده‌ها را داشتند،

درواقع، یکی از نقاط قوت بیت کوین همین شفافیت آن بود که آن را برای کاربران مورد اعتماد می‌کرد؛ اما رفته‌رفته گرایش به‌سمت حفاظت از اطلاعات تراکنش‌ها نیز هویدا شد و عده‌ای به این فکر افتادند که رمزارزی داشته باشند که در آن انتشار اطلاعات تحت کنترل کاربر باشد.

با این تفاسیر، باوجود اینکه شاید عده‌ای به‌دلیل حفظ حریم شخصی به استفاده از این نوع رمزارزها تشویق شوند؛ اما همچنان باید آگاه بود که این قابلیت به‌هیچ وجه پیش‌فرض نیست و داده‌های تراکنش‌ها ممکن است به افراد، شرکت‌ها، دولت‌ها و خلافکاران پیوند داده شوند؛ البته لازم به‌ذکر است ردیابی دقیق آن‌ها امکان‌پذیر نیست و فقط می‌توان تا سطح مشخصی حساب‌های فعال در یک تراکنش را شناسایی کرد.

ارز دیجیتال زی کش با هدف اولیه‌ی فراهم‌کردن سطح بالاتری از حریم شخصی برای کاربران با قابلیتی موسوم به «Shielded Addresses» در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) معرفی شد و توانایی رمزنگاری تراکنش‌ها و آدرس‌های ذخیره‌شده در بلاک چین را به ارمغان آورد. در زی کش کاربران می‌توانند از دو سطح آدرس‌های شفاف (قابل نمایش روی بلاک چین) و آدرس‌های مخفی (غیرقابل نمایش روی بلاک چین) استفاده کنند. علاوه‌براین، کاربران امکان ارسال تراکنش بین دو نوع آدرس مختلف را خواهند داشت که درنتیجه ملاحظات بیشتری در امر حریم شخصی ایجاد می‌کند.

راه‌اندازی اولیه‌ی ارز دیجیتال زی کش با جنجال همراه بود. رمزارز زی کش با استفاده از «فرایند تولید پارامترها» ساخته می‌شود. این فرایند به‌طور خلاصه شامل ۶ شخص می‌شود که هرکدام تکه‌ای از «کلیدخصوصی اصلی» را می‌سازند و این کلید برای دستیابی به مهم‌ترین هدف زی کش، یعنی حفاظت از حریم شخصی کاربران، ضروری است.

---

ویژگی‌های اصلی ارز دیجیتال زی کش

کارمزد کم تراکنش‌ها: زی کش از تراکنش‌های فوق‌سریع با کارمزد کم به‌میزان ۰/۰۰۰۱ زی کش پشتیبانی می‌کند. این ارز دیجیتال در بسیاری از والت‌ها و صرافی‌های بزرگ در دسترس است.

حریم شخصی تراکنش و آدرس: نخستین هدف زی کش ایجاد رمزارزی با امکان نمایش یا عدم نمایش عمومی آدرس‌ها و تراکنش‌ها علاوه‌بر جزئیات تراکنش‌ها است.

یادداشت رمزنگاری‌شده: بخش یادداشت (Memo Field) در تراکنش‌های حفاظت‌شده برای کاربران تعبیه شده است. این ویژگی به ارسال‌کننده‌ی مبلغ امکان می‌دهد اطلاعات مرتبط با تراکنش را به‌صورت رمزنگاری‌شده به دریافت‌کننده بفرستد. از این قابلیت می‌توان برای نقل‌وانتقال پیام‌های مختلف و دستورالعمل‌ها استفاده کرد؛ همچنین می‌توان برای اطمینان از پشتیبانی قوانین مالی و به‌خصوص اصل Travel Rule در قوانین Bank Secrecy Act از آن بهره برد.

کلید‌های نمایش: مالکان آدرس‌های حفاظت‌شده کلیدهایی در اختیار دارند که به آن‌ها کلید نمایش (View Key) گفته می‌شود و ازطریق آن‌ها می‌توانند جزئیات تراکنش‌ها را برای تطابق و حسابرسی به مراجع قانونی نشان دهند. مالک آدرس قادر است تمام تراکنش‌های ورودی و بخش یادداشت‌های آن‌ها را به‌نمایش درآورد؛ اما به آدرس ارسال‌کننده دسترسی ندارد، مگراینکه اطلاعات شناسایی در بخش یادداشت ذخیره شده باشد. زی کش قصد دارد به‌زودی قابلیت کلید نمایش کلی را فعال کند تا کاربران امکان نمایش تمام جزئیات تراکنش‌های ورودی و خروجی را داشته باشند.

انقضای تراکنش: زی کش از قابلیت انقضای تراکنش پشتیبانی می‌کند تا بدین ترتیب تأثیر تراکنش استخراج نشده را به حداقل برساند. به‌طور پیش‌فرض، اگر تراکنش بعداز ۵۰ دقیقه (۴۰ بلوک) اجرا نشود، تراکنش منقضی خواهد شد و وجه مورد انتقال دوباره در اختیار ارسال‌کننده قرار خواهد گرفت.

تراکنش‌های چندامضایی: زی کش از تراکنش‌هایی که برای انجام به چندین امضا نیاز دارند نیز پیشتیبانی می‌کند. بدین ترتیب، اگر تراکنشی نیاز به دو یا چند امضا داشته باشد، بعد از تأیید تمام طرف‌های قرارداد، ارسال خواهد شد. البته، لازم به‌ذکر است که این نوع تراکنش‌ها به‌خودی‌خود شفاف هستند و امکان اجرا به‌صورت خصوصی را ندارند و تراکنش‌های چند امضایی در ارز دیجیتال زی کش فقط برای آدرس‌های نوع T فعال هستند؛ اما زی کش قصد دارد این قابلیت را برای آدرس‌های حفاظت‌شده‌ی نوع Z نیز فراهم کند.

---

تاریخچه ارز دیجیتال زی کش

تاریخچه ارز دیجیتال زی کش به سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) برمی‌گردد که نخستین نسخه‌ی اوراق سفید ارز دیجیتال Zerocoin توسط استاد دانشگاه جان هاپکینز، پروفسور متیو گرین و تعدادی از شاگردانش از جمله الی بن-ساسون منتشر شد.

نویسندگان اوراق سفید زیروکوین براین باور بودند که بیت کوین حریم شخصی کاربر را در معرض خطر قرار می‌دهد و برای رفع این مسئله، راه حل جدیدی پیشنهاد دادند؛ اما پروژه‌ی ارائه شده با محدودیت‌هایی مواجه شد. برای مثال، ارز دیجیتال زیروکوین مبتنی بر بلاک چین بیت کوین طراحی شده بود و همین امر باعث شد که به‌خوبی کارآمد نباشد و برای اجرای کامل مستلزم اعمال تغییرات جزئی در بلاک چین اصلی باشد و به‌خوبی با بلاک چین بیت کوین سازگاری نداشته باشد.

درادامه، پروژه رمزارز زیروکوین توسط زوکو ویلکاکس (Zooko Wilcox) در سال ۲۰۱‍۵ (۱۳۹۳) یک گام دیگر روبه‌جلو برداشت و او توانست استارتاپی پیدا کند که با مطالعه‌ی سازوکار زیروکوین از ایده‌ی آن برای ساختن ارز دیجیتال جدید بهره‌مند شود. سرانجام، در تاریخ ۲۸ اکتبر سال ۲۰۱۶ (۷ آبان ۱۳۹۸) ارز دیجیتال زی کش (Zcash) معرفی و منتشر شد.

استقبال زیاد کاربران از زی کش باعث شد که فقط در نخستین روز راه‌اندازی بتواند ارزشی بیشتر از ۶ بیت کوین (بیشتراز ۵،۰۰۰ دلار) پیدا کند؛ اما بلافاصله با فروکش‌‌کردن هیاهوهای غیرمنطقی ارزش هر ZEC سقوط آزاد طولانی تجربه کرد و بعداز آن نرخ رشد ارگانیکی را به‌نمایش گذاشت.

درنهایت، شرکت الکتریک کوین با مدیریت زوکو ویلکاکس در سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) چندین تیم متشکل از متخصصان رمزنگاری را استخدام کرد که بلاک چین زی کش را همچنان توسعه دهند. این پروژه در ادامه توسط بنیاد غیرانتفاعی زی کش حمایت مالی دریافت کرد و هر گروه بخشی از بودجه‌ی خود را ازطریق انتشار رمزارز جدید ZEC روی پروتکل زی کش به‌دست آوردند.

---

ارزدیجیتال زی کش چگونه کار می‌کند؟

بلاک چین زی کش برای برآورده‌‌کردن رویکرد رمزنگاری نوآورانه‌اش باید به‌گونه‌ای راه‌اندازی شود که از سایر ارزهای دیجیتال متمایز باشد. رویکرد رمزنگاری خاص زی کش فرایند منحصربه‌فردی دارد که از آن با نام «مراسم زی کش» یا «راه‌اندازی مطمئن زی کش» یاد می‌شود و همواره به‌عنوان دستاویزی برای منتقدان این پروژه قرار گرفته است. این مسئله به این دلیل است که سازنده‌های زی کش باید به سایر کاربران در سراسر دنیا برای همکاری در ساخت کلید عمومی اصلی (Master Public Key) اعتماد کنند؛ زیرا کلید عمومی اصلی در بلاک چین زی کش با بهره‌گیری از تکه‌هایی از کلید خصوصی (Private Key) تولید می‌شود.

جدای از ویژگی‌های مرتبط با حریم شخصی، ارز دیجیتال زی کش سازوکاری شبیه به سایر ارزهای دیجیتال دارد. هردو نوع تراکنش‌های حفاظت‌شده و حفاظت‌نشده توسط نودهای شبکه بلاک چین اعتبارسنجی می‌شوند و روی شبکه ذخیره خواهند شد. بلوک‌ها در زی کش به‌وسیله‌ی شبکه‌ای باز از کامپیوتر‌ها استخراج می‌شوند. این کامپیوترها برای افزودن بلوک‌های جدید از الگوریتم اجماع «Equihash» بهره می‌برند. الگوریتم اجماع اکوئی‌هش به کامپیوترهای درون شبکه کمک می‌کند که مقدار حافظه‌ی رم اختصاص‌یافته از ماینر زی کش برای حفظ امنیت شبکه بلاک چین را محاسبه کنند.

هدف از طراحی این سازوکار کاهش تأثیر تجهیزات تخصصی استخراج است تا رقابت برای کامپیوترهای معمولی و ضعیف، منصفانه رقم بخورد. البته، باوجود تلاش توسعه‌دهندگان زی کش برای ایجاد فضای برابر استخراج، در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) شرکت‌های بزرگ تولیدکننده‌ی تجهیزات ماینینگ ارز دیجیتال، ماشین‌های اختصاصی برای استخراج زی کش را توسعه دادند و روانه‌ی بازار کردند و تاحدی تعادل فرایند استخراج را به‌نفع ابزار حرفه‌ای برهم زدند.

یکی‌دیگر از ویژگی‌های غیرمعمول زی کش روش توزیع توکن‌های آن بود که بحث‌هایی را برانگیخت. در اوراق سفید زی کش آمده است که در چهار سال نخست فعالیت بلاک چین زی کش، ۸۰ درصد از پاداش ساخت بلوک جدید طبق برنامه به ماینرها اختصاص می‌یابد و ۲۰ درصد دیگر بین شرکت الکتریک کوین، مؤسسه زی کش و همچنین تعدادی از کارمندان اصلی و برخی سهام‌داران اصلی تقسیم خواهد شد.

این روش توزیع یارانه‌ای قرار بود در سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۹)، در زمانی که پروتکل زی کش نخستین هالوینگ (Halving) خود را تجربه می‌کند، منقضی شود. هالوینگ در ارزهای دیجیتال به فرایند خودکار نصف‌شدن پاداش تولید بلوک‌های جدید در طی دوره‌های زمانی چهارساله یا بعد از استخراج تعداد مشخصی بلوک در زی کش، گفته می‌شود.

در ۳۰ ژانویه سال ۲۰۲۰ (۱۰ بهمن ۱۳۹۸) بخش خبری وب‌سایت bitcoin.com به‌نقل از شرکت الکتریک کوین گزارش کرد که جامعه کاربران این بلاک چین برای ادامه‌ی اختصاص ۲۰ درصد از پاداش استخراج بلوک‌های جدید به شرکت‌های زیرساخت زی کش و توسعه‌ی بازاریابی این ارز دیجیتال، اجماع کردند. بنابراین، توزیع پاداش‌ها مانند قبل ادامه یافت و ماینرها همچنان بعد از بلوک ۱،۰۴۶،۴۰۰ فقط ۸۰ درصد از پاداش را دریافت کردند.

---

ساختار تراکنش در زی کش

آدرس‌های اصلی زی کش به دو دسته خصوصی (Shielded) و شفاف (Transparent) تقسیم می‌شوند که آن‌ها را به‌ترتیب Z-address و T-address می‌نامند. تشخیص و تمایز آن‌ها از یکدیگر بسیار آسان است؛ زیرا آدرس‌های خصوصی با حرف z و آدرس‌های شفاف با حرف t شروع می‌شوند. بین این دو نوع آدرس، چهار گونه تراکنش وجود دارد.

فرایند تراکنش بین دو حساب نوع Z در بلاک چین عمومی به‌نمایش درخواهد آمد؛ بنابراین می‌توان متوجه شد که تراکنش تکمیل‌شده و کارمزد آن نیز پرداخت شده است؛ اما قسمت متفاوت این است که آدرس‌ها، مبلغ تراکنش و بخش توضیحات (Memo Field) تراکنش، همگی رمزنگاری شده‌اند و به‌صورت عمومی قابل رویت نیستند. این نوع از رمزنگاری فقط با کمک «اثبات‌های هیچ‌آگاهی» امکان‌پذیر است. به‌عبارت‌دیگر، در تراکنش‌های مخفی، اثبات هیچ‌آگاهی باید تولید شود تا سایر کاربران به‌وسیله‌ی آن، داده‌های رمزنگاری شده‌ را اعتبارسنجی کنند.

مالک آدرس با دراختیار داشتن کلید نمایش (View Key) روی نمایش یا عدم نمایش اطلاعات تراکنش کنترل دارد و می‌تواند انتخاب کند که آدرس Z و جزئیات تراکنش به کاربران مورد اعتمادش نمایش داده شود.

فرایند تراکنش بین دو حساب نوع T کاملا شبیه به بیت کوین انجام می‌شود؛ البته، استفاده از آدرس‌های شفاف نیاز به تعامل با «Transparent Value Pool» یا به‌اختصار TVP دارد و بعداز آن اطلاعات ارسال کننده، دریافت‌کننده و ارزش تراکنش همگی به‌صورت شفاف و عمومی به‌نمایش درخواهند آمد. درحالی‌که امروزه اغلب کیف پول‌های ارز دیجیتال و صرافی‌ها به‌طور انحصاری از آدرس‌های نوع T استفاده می‌کنند، تعداد درخورتوجهی از آن‌ها در راستای ارتقای محافظت از حریم شخصی کاربران به‌سمت بهره‌گیری از آدرس‌های رمزنگاری شده گام برمی‌دارند.

همچنین، کاربران می‌توانند با هر نوع آدرس حسابی اعم از نوع Z یا T با یکدیگر مراودات مالی داشته باشند، به‌عبارت‌دیگر، نقل‌وانتقال سرمایه بین دو آدرس متفاوت امکان‌پذیر است. خوشبختانه، استفاده از آدرس‌های حفاظت‌شده اگر به‌طور صحیح به‌کار رود می‌تواند پیوند بین اطلاعات تراکنش‌ها را بشکند.

در زی کش، نمایش تتمه حساب بسته به نوع آدرسی که درحال حاضر در آن نگه‌داری می‌شود و آدرس‌های قبلی که از آن ارسال شده است، ویژگی‌های متفاوتی دارد. برای مثال، اگر رمزارز ZEC در آدرس شفاف (t-address) نگه‌داری می‌شود، مقدار باقیمانده‌ی حساب به‌صورت عمومی قابل نمایش است. مهم نیست که آن موجودی به یک یا چند آدرس شفاف یا حفاظت‌شده (z-address) یا ترکیبی از این دو نوع آدرس ارسال شود، درهرصورت خروجی رمزارز ZEC از آدرس شفاف قابل رویت است؛ اما اطلاعات حساب حفاظت‌شده نمایش داده نمی‌شود.

در تصویر تراکنش بالا یک آدرس شفاف مقداری توکن ZEC به یک آدرس شفاف دیگر ارسال کرده است و بنابر گزارش فرایند تراکنش می‌توان دید که موجودی رمزارز ZEC ارسال شده و تمام جزئیات قابل رویت است؛ اما اینکه موجودی رمزارز به یک یا چند آدرس حفاظت‌شده ارسال می‌شود، محرمانه خواهد ماند.

در حالت دوم، وقتی موجودی رمزارز زی کش از آدرس شفاف به آدرس حفاظت‌شده ارسال شود، میزان موجودی ZEC دریافت‌شده نمایش داده نمی‌شود و اطلاعات آدرس حفاظت‌شده و جزئیات ارسال مبلغ محرمانه می‌ماند؛ اما وقتی همان حساب به آدرس شفاف مبلغی ارسال کند می‌توان با قابلیت پیونددهی، میزان تراکنش را محاسبه کرد.

چند سال بعداز فعالیت شبکه بلاک چین زی کش، به‌روزرسانی شبکه Sapling ارائه شد تا جایگزین نسخه‌ی Sprout شود و بتواند علاوه‌بر رفع برخی نقص‌های فنی و بهبود کارایی شبکه، یک نوع آدرس حفاظت‌شده‌ی دیگر نیز به شبکه اضافه کند. ازجمله بخش‌های بهبودیافته مدت زمان اثبات است که به‌طور چشمگیری کاهش یافت. آدرس مخفی جدید با حروف «ZS» شروع می‌شود. آدرس‌های مخفی قدیمی که از آن را با عنوان آدرس‌های مخفی نسخه‌ی Sprout نیز می‌گویند با حروف «ZC» شروع می‌شوند. شبکه زی کش همچنان از آدرس‌های نسخه‌ی قدیمی پشتیبانی می‌کند؛ اما گفته می‌شود در آینده به‌طور کلی منسوخ خواهند شد و آدرس‌های مخفی Sapling جایگزینشان خواهد شد.

آدرس مخفی جدید (Sapling)

zs1z7rejlpsa98s2rrrfkwmaxu53e4ue0ulcrw0h4x5g8jl04tak0d3mm47vdtahatqrlkngh9sly

آدرس مخفی قدیمی (Sprout)

zcU1Cd6zYyZCd2VJF8yKgmzjxdiiU1rgTTjEwoN1CGUWCziPkUTXUjXmX7TMqdMNsTfuiGN1jQoVN4kGxUR4sAPN4XZ7pxb

آدرس شفاف

t14oHp2v54vfmdgQ3v3SNuQga8JKHTNi2a1

---

رمزنگاری ارز دیجیتال زی کش (zk-SNARK) چگونه است؟

جزء محرمانه‌ی زی کش همان‌طورکه گفته شد روش خاص رمزنگاری است که در آن هرکس داده‌های خصوصی را در اختیار داشته باشد، می‌تواند بدون افشای ذره‌ای از داده‌ها و فقط ازطریق یک گزاره‌ی صحیح یا غلط درخواست اعتبارسنجی فرد دیگری را پاسخ دهد.

زی کش برای اجرای این فرایند از انواع پروتکل‌های اثبات هیچ‌آگاهی (Zero-Knowledge Proof) رمزنگاری برای تراکنش‌های حفاظت شده‌اش بهره می‌برد که آن را zk-SNARK می‌نامند. درواقع، زی کش نخستین برنامه‌ای است که از این روش جدید رمزنگاری استفاده می‌کند.

سرواژه‌ی zk-SNARK از عبارت «Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge» گرفته شده است و اشاره به ساختار اثباتی دارد که در آن کاربر می‌تواند بدون افشای اطلاعات، دراختیار داشتن آن اطلاعات را اثبات کند. برای مثال، با ارسال هش یک شماره‌ی تصادفی، اثبات‌کننده می‌تواند وجود عددی با این هش را بدون نمایش عدد، برای درخواست‌کننده تأیید یا رد کند. بنابر تصویری که مشاهده می‌کنید، اثبات‌کننده با ارسال بسته‌های حاوی تکه‌ای از کدهای رمزنگاری‌شده صحت آن‌ها را از تأییدکننده درخواست می‌کند و تأیید‌کننده بدون افشای اطلاعات داده‌های رمزنگاری‌شده صحت اطلاعات دریافتی را تأیید یا رد خواهد کرد.

فرایند ویژه‌ی اعتبارسنجی در ارز دیجیتال زی کش باعث می‌شود: ۱- درخواست‌کننده‌ی اعتبارسنجی، اطلاعاتی درباره‌ی داده‌ها به‌دست نیاورد و فقط گزاره‌ی صحیح یا غلط دریافت کند؛ ۲- بسته‌ی ارسالی اثبات به‌اندازه‌ای کم حجم است که فرایند اعتبارسنجی در میلی‌ثانیه انجام می‌شود؛ ۳- هیچ ارتباط مستقیمی بین درخواست‌کننده‌ی اعتبارسنجی و اثبات‌کننده نیست؛ ۴- اثبات‌کننده نمی‌تواند به درخواست‌کننده‌ی اعتبارسنجی اطلاعات غلط بدهد؛ ۵- اثبات‌کننده نمی‌تواند بدون اطلاعات قابل تأیید، اطلاعاتی را اثبات کند.

---

استخراج زی کش

زی کش ارز دیجیتالی است که در اصل ازطریق فرایند ماینینگ یا استخراج به‌دست می‌آید و هر زمانی که بلوک جدیدی به بلاک چین زی کش اضافه می‌شود، یک کوین جدید ZEC تولید می‌شود. فرایند استخراج زی کش و به‌عبارت‌دیگر، ساخت بلوک جدید ۲/۵ دقیقه زمان نیاز دارد.

زی کش از همان ابتدای آغاز به‌کار متمایز از سایر ارزهای دیجیتال ظاهر شد و با مکانیزم «شروع آهسته» راه‌اندازی شد. بنابراین، روزهای اولیه استخراج تعداد بسیار محدودی کوین در سیستم منتشر شد تا عوارض خطرات احتمالی مواجه‌شدن با نقص فنی یا مسائل امنیتی به‌حداقل برسند؛ زیرا چنانچه مشکلی پیش بیاید، این مکانیزم تأثیر آن را کاهش خواهد داد. این رویکرد برای ۲۰،۰۰۰ بلوکی که در ماه اول استخراج شدند به‌کار گرفته شد.

زی کش از پروتکل استخراج اثبات کار بهره می‌برد که همان شیوه‌ی اجماع در بیت کوین است. البته، وجه تمایز زی کش به‌کارگیری الگوریتم Equihash درمیانه‌ی فرایند استخراج است که اندکی الگوریتم اثبات کار را بهینه‌سازی می‌کند. درواقع، الگوریتم Equihash نوعی الگوریتم اثبات کار مبتنی بر حافظه سخت‌افزاری است و به همین دلیل، با دستگاه‌های مانینیگ ASIC آن زمان سازگاری نداشت؛ درنتیجه، پردازنده و بالاتر از آن، کارت گرافیک برای استخراج زی کش بازدهی بیشتری ارائه می‌کنند.

درابتدا، پروتکل استخراج Equihash با هدف مقاومت در برابر دستگاه‌های ماینینگ آسیک طراحی شد تا از متمرکز‌شدن فرایند استخراج در آینده جلوگیری کند. این وجه از استخراج زی کش برای ماینرهای تازه‌کار امتیاز به‌حساب می‌آمد؛ زیرا رقابت در استخراج رمزارز به‌وسیله‌ی پردازنده و جی‌پی‌یو برای به‌دست آوردن ارزهای دیجیتال سازگار با دستگاه‌های حرفه‌ای ASIC بسیار دشوار بود و تقریبا با ابزار معمولی دربرابر دستگاه‌های تخصصی شانس سودآوری بسیار کمی وجود داشت. البته، باید خاطر نشان کرد که شرکت‌های تولیدکننده‌ی دستگاه آسیک دست‌روی‌دست نگذاشتند و در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) نخستین دستگاه‌های آسیک سازگار با الگوریتم اِکوئی‌هش را طراحی کردند، هرچند بازدهی آن‌ها همچنان توجیه اقتصادی ندارد.

با این تفاسیر، استخراج ارز دیجیتال زی کش آسان و کم‌هزینه بود و نیاز به سرمایه اولیه زیاد و خرید دستگاه خاصی نداشت. تنها چیزی که برای موفقیت در استخراج زی کش باید درنظر گرفته می‌شد، به‌کارگیری حافظه رم زیاد بود. پاداش دریافتی از استخراج بلوک جدید، درحال حاضر، ۶/۲۵ ZEC است و تا سال ۲۰۲۴ (۱۴۰۳) این میزان نصف خواهد شد و به رقم ۳/۱۲ ZEC می‌رسد.

امروزه، اقدام برای استخراج ارز دیجیتال زی کش به‌صورت انفرادی و با ابزار نه‌چندان حرفه‌ای و انرژی ارزان سودآوری ندارد؛ زیرا رقابت بسیار شدت گرفته است.

سخت‌افزار موردنیاز برای استخراج زی کش

درابتدای راه‌اندازی ارز دیجیتال زی کش، سخت‌افزاری که می‌توانست فرایند استخراج را به‌پایان برساند از قرار زیر بود.

اگر ماینر قصد داشت که استخراج زی کش را با کارت گرافیک انجام دهد، انتخاب محصولات انویدیا اولویت داشتند. همچنین، باید توجه می‌کردند که با وجود عملکرد بهتر کارت گرافیک AMD در مقایسه با انویدیا در استخراج اتریوم، در استخراج زی کش با توجه به الگوریتم اکوئی‌هش و استفاده از EWBF Miner، انویدیا برتری چشم‌گیری به‌رخ می‌کشید.

بعد از انتخاب کارت گرافیک برای استخراج زی کش با استفاده از EWBF، موضوع رم کارت گرافیک مورد بررسی قرار داشت و بنابه توصیه‌ی توسعه‌دهندگان زی کش، حداقل ۱ گیگابایت رم گرافیکی برای تکمیل فرایند نیاز بود، این درحالی بود که حداقل رم موردنیاز برای ماینینگ اتریوم ۳ گیگابایت برآورد می‌شد.

ازسویی دیگر، فضای موردنیاز در حافظه‌ی ذخیره‌سازی برای دفترکل توزیع‌شده‌ی بلاک چین حداقل ۴۲۰ گیگابایت برآورد شده بود. همچنین، وب‌سایت رسمی الکتریک کوین توصیه کرد حداقل ۴ گیگابایت رم برای اجرای فرایند اثبات هیچ‌آگاهی باید در نظر گرفته شود. البته، درصورت عدم نیاز به تراکنش مخفی و استفاده از آدرس‌های شفاف با مقدار رم کم‌تر نیز می‌توانستند فرایند استخراج زی کش را دنبال کنند.

درحال‌حاضر، برای مشارکت در استخراج ارز دیجیتال زی کش می‌توان با مشخصات سخت‌افزاری مشابه به استخرهای استخراج پیوست و براساس میزان توان پردازشی که ارائه می‌شود، پاداش دریافت کرد.

---

آسیب‌پذیری ارز دیجیتال زی کش

ارز دیجیتال زی کش نیز مانند هر فناوری دیگری، نقاط ضعف و آسیب‌پذیری دارد که به آن‌ها خواهیم پرداخت. نمونه‌ای از آسیب‌پذیری ارز دیجیتال زی کش به مهاجم امکان می‌دهد رمزارزهای زی کش جعلی ایجاد کند. درواقع، تراکنش‌های خصوصی زی کش مستقیما به «پارامترهای عمومی SNARK» وابسته است تا بتواند عناصر اثبات هیچ‌آگاهی را بسازد و آن‌ها را اعتبارسنجی کند. تولید پارامترهای عمومی SNARK اساسا مشابه تولید یک جفت کلید عمومی و خصوصی است؛ البته با این تفاوت که کلید عمومی حفظ و کلید خصوصی حذف می‌شود.

بنابراین، هرکسی که نسخه‌ای از کلید خصوصی را دراختیار داشته باشد، قادر خواهد بود زی کش جعلی تولید کند. این تنها آسیبی است که می‌توان ازطریق دستیابی به کلید خصوصی به زی کش وارد کرد و هیچ راهی برای سرقت زی کش‌های سایر کاربران یا نقض حریم شخصی آن‌ها وجود ندارد.

نخستین کسانی که از وجود این آسیب‌پذیری آگاه شدند، توسعه‌دهندگان زی کش بودند و بنابر تحقیقاتی که انجام شد، تا زمان کشف این نقص، هیچ سواستفاده‌ای از آن صورت نپذیرفته بود و تیم توسعه‌ی زی کش توانست قبل از عمومی‌شدن این آسیب‌پذیری آن را مسدود کند.

روش هوشمندانه‌ی جلوگیری از این آسیب‌پذیری ساده بود. آن‌ها فرایند تولید کلیدهای عمومی و خصوصی را توسط چندین کاربر انجام دادند تا هیچ‌کس به‌تنهایی به تمام اطلاعات کلید خصوصی یا بنابر گفته‌ی کارشناسان شرکت به «Toxic Waste» دسترسی نداشته باشد.

توسعه‌دهندگان زی کش روش «Secure Multiparty Computation» را برای مقابله با این نقص‌فنی ابداع کردند. در این روش تعدادی از افراد فعال در شبکه با عنوان «شاهد» انتخاب شدند که هویتشان فقط برای توسعه‌دهندگان آشکار است.

در مرحله‌ی بعد، هرکدام تکه‌ای از کلیدهای عمومی و خصوصی را تولید خواهند کرد و سپس هرکدام از مشارکت‌کنندگان تکه‌ای از کلید خصوصی را دراختیار دارند که به‌تنهایی خطری برای شبکه ایجاد نمی‌کند و اگر فقط یک نفر از آن‌ها تکه‌ی کلید خصوصی خود را نابود کند، در عمل دیگر نمی‌توان از آن سوءاستفاده کرد و حتی امکان بازیابی آن نیز وجود نخواهد داشت. بعد از نابودسازی تکه‌ی کلید خصوصی کاربران می‌توانند تکه‌های تولیدشده‌ی کلید عمومی را با یکدیگر به‌اشتراک بگذارند تا پارامترهای عمومی SNARK تشکیل شود.

فرایند «محاسبه چندجانبه ایمن» بسیار با احتیاط انجام می‌شود تا آنجا که برای اطمینان بیشتر، تکه‌های کلیدهای خصوصی در فضایی جدای از شبکه بلاک چین زی کش با نام «Air Gap» ذخیره می‌شوند که متشکل از کامپیوترهایی هستند که تازه و به‌طور انحصاری برای تولید کلید خصوصی و عمومی خریداری می‌شوند و به شبکه متصل نیستند و شاهد وظیفه دارد آن را شخصا خریداری کند و قبل از روشن‌کردن سیستم پورت‌های ارتباطی بی‌سیم (بلوتوث و وای-فای) را معدوم کند. سیستم‌های جدای از شبکه را «Compute Nodes» می‌نامند.

علاوه‌بر نود محاسباتی، هرکدام از شاهدان یک سیستم مجزای متصل به اینترنت دارند که با نام «Network Node» شناخته می‌شود. نود شبکه پیام‌های ورودی را دریافت می‌کند و آن را روی دی‌وی‌دی ذخیره می‌کند تا شاهد دیسک حاوی پیام‌ها را به نود محاسباتی منتقل کند. این فرایند، به‌شدت کار را برای هکرها دشوار خواهد کرد؛ اما بااین‌همه، همچنان ضرب سکه‌ی تقلبی غیرممکن تلقی نمی‌شود.

درنهایت، زی کش برای اطمینان بیشتر برای مقابله با این آسیب‌پذیری، با اعمال به‌روزرسانی Sapling روی شبکه‌ی اصلی در اکتبر ۲۰۱۸ (مهر ۱۳۹۷) یک لایه امنیتی دیگر برای بررسی فرایند استخراج اضافه کرد تا در کمال اطمینان از تولید رمزارز تقلبی جلوگیری به‌عمل بیاورد. به‌روزرسانی شبکه Sapling به‌طورخلاصه، نوعی به‌روزرسانی است که به‌طرز کارآمدی تراکنش‌های حفاظت‌شده را بهبود داده است و قابلیت‌های جدیدی نیز فراهم می‌کند.

---

توصیه‌های امنیتی در کاربرد زی کش

یکی از مهم‌ترین راه‌های تثبیت ایمنی مالی در زی کش، نگه‌داری بخشی از رمزارزها یا تمامشان در یک آدرس حفاظت‌شده است. درواقع، به‌دلیل ماهیت بلاک چین زی کش، هرچه میزان دارایی‌های ذخیره‌شده در حساب‌های مخفی بیشتر باشد، امنیت شبکه نیز به‌مراتب افزایش خواهد یافت.

در گام بعدی، کاربران باید نسبت‌به انتشار فراداده‌هایی نظیر شناسه‌ی تراکنش، مبلغ تراکنش، اطلاعات طرفین تراکنش حساس باشند؛ زیرا بنابر یک اصل مهم در امنیت اطلاعات، هر میزان از اطلاعات می‌تواند در سناریوهای هک و نفوذ مورد استفاده قرار بگیرد و در مورد زی کش ممکن است منجربه ردیابی آدرس‌ها و ایجاد پیوند بین زنجیره‌ای از تراکنش‌ها شود. به‌خاطر بسپارید که یکی از اساسی‌ترین رسالت‌های رمزارز زی کش حذف قابلیت پیوند (Linkability) در تراکنش‌ها است.

علاوه‌براین، کارمزد هردو نوع تراکنش‌ها به‌صورت عمومی قابل رویت است؛ بنابراین، درصورت استفاده از آدرس مخفی، توصیه می‌شود والت‌های حریم‌شخصی-محور را به‌کار بگیرید.

برای امنیت بیشتر می‌توانید برای دریافت پول از آدرس مخفی جداگانه‌ای از حساب اصلی خود استفاده کنید تا امنیت دارایی خود را چندین برابر کنید

درنهایت، شرکت الکتریک کوین توصیه می‌کند استفاده از یک آی‌پی ثابت به مهاجمان امکان می‌دهد تراکنش‌های زی کش یک کاربر را به‌یکدیگر متصل کنند و در قدم بعدی ترافیک اینترنت او را نیز رصد کنند؛ زیرا زی کش یک شبکه‌ی جهانی است که از آدرس‌های آی‌پی روی لایه‌ی TCP برای تثبیت اتصالات بین نودها استفاده می‌کند؛ بنابراین، بهتر است کاربران از ابزار تغییر آی‌پی حرفه‌ای کمک بگیرند.

---

قانون‌گذاران و زی کش

شرکت الکتریک کوین به‌عنوان گرداننده‌ی ارز دیجیتا زی کش معتقد است بخش اعظمی از قوانین برای صنعت ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین بسیار مفید است تا در برابر سوءاستفاده‌های احتمالی و پول‌شویی از این طریق ایستادگی کند. ازاین‌رو، این شرکت کمال همکاری را با مؤسسات مختلف در زمینه‌ی ایجاد اتمسفری امن داشته است.

شرکت الکتریک کوین در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸) با گروه ویژه اقدام مالی (FATF) جلساتی برگزار کرد تا با یکدیگر بررسی کنند چگونه باید در مبارزه با پول‌شویی و جلوگیری از حمایت مالی تروریسم ازطریق ارز دیجیتال زی کش با این نهاد همکاری کند. سازوکارهای مالی در زی کش، به‌طور کامل با توصیه‌های نهایی این نهاد سازگاری دارند که در درجه‌ی اول با اقدامات AML/CFT ارتباط دارند. برای مثال، زی کش با قانون انتقال اطلاعات (Travel Rule) کاملا سازگار است؛ زیرا در تراکنش‌های حفاظت‌شده بخشی به‌عنوان یادداشت به‌صورت رمزنگاری‌شده وجود دارد که تمامی اطلاعات تراکنش را درون خود ذخیره کرده است و درصورت نیاز می‌توان آن را در مراجع قانونی برای رفع ابهام نمایش داد.

ازسویی دیگر، ارز دیجیتال زی کش، ازجمله ارزهای دیجیتال غیرقابل پیگیری است که توسط اداره‌ی خدمات مالی ایالت نیویورک (NYDFS) تأیید شده است و همین امر یکی از ضروری‌ترین پیش‌نیازها برای اضافه‌شدن به صرافی‌های بزرگ نظیر کوین‌بیس و جمینی شمار می‌رود.

همچنین، مؤسسه RAND نیز بنا به‌درخواست شرکت الکتریک کوین، تحقیقات جامع و مفصلی از کاربردهای زی کش در زمینه‌های غیرقانونی انجام داده است. این تحقیقات نشان داد هیچ ردی از به‌کارگیری زی کش در اعمال خلاف قانون مثل پول‌شویی و قاچاق کالاهای غیرقانونی در هیچ مقداری وجود ندارد. همچنین، گزارش این مؤسسه نشان داد نوع اداره‌ی ارز دیجیتال زی کش با اغلب مراجع قانون‌گذار بزرگ سازگار است.

---

خرید ارز دیجیتال زی کش

خرید ارز دیجیتال زی کش پیچیدگی خاصی ندارد و اگر در دنیای رمزارزها فعالیت دارید مانند سایر ارزهای دیجیتال است؛ البته نکته‌ای که اشاره به آن خالی از لطف نیست درنظر گرفتن شرایط ویژه‌ی کاربران ایرانی در فرایندهای مالی بین‌المللی است؛ پس باید مراقب باشید سرمایه‌ی شما مسدود نشود. گذشته از این، دیگر نکته‌ای که در زمان خرید ارز دیجیتال زی کش باید به آن توجه داشت، امکان پشتیبانی از تراکنش حفاظت‌شده است.

ازآنجا‌که، تمامی کیف‌های پول ارز دیجیتال و صرافی‌ها از قابلیت تراکنش حفاظت‌شده‌ی زی کش پشتیبانی نمی‌کنند، درصورت تمایل به خرید ازطریق آدرس Z، باید صرافی و والتی انتخاب کنید که با این ویژگی سازگار باشد.

صرافی‌هایی که از آدرس حفاظت‌شده زی کش پشتیبانی می‌کنند شامل gemini.com، rherocktrading.com، sideshift.ai، flyp.me و... می‌شوند که در وب‌سایت رسمی زی کش به آن‌ها اشاره کرده است.

صرافی‌هایی که با آدرس شفاف زی کش سازگاری دارند شامل coinbase.com ،airtm.com، binance.com، bitfinex.com، exmo.com، kraken.com، poloniex.com و... می‌شوند.

انتخاب والت مناسب ارز دیجیتال زی کش نیز خود معقوله‌ای است که با توجه به، ویژگی خاص ارز دیجیتال زی کش می‌تواند مسئله‌ی مهمی تلقی شود. پیش‌ازاین، درباره‌ی انتخاب بهترین کیف پول ارز دیجیتال صحبت کرده‌ایم؛ اما در زمینه‌ی والت زی کش بار دیگر قابلیت آدرس‌های حفاظت‌شده در این رمزارز روی تصمیم کاربر تأثیر خواهد داشت.

والت رسمی شرکت الکتریک کوین برای ارز دیجیتال زی کش فقط در پلتفرم لینوکس نسخه‌ی ۶۴ بیتی عرضه شده است؛ بنابراین امکان نصب آن در ویندوز یا مک به‌صورت مستقیم میسر نیست. کیف پول رسمی زی کش حداقل نیاز به ۲ گیگابایت رم و اینترنت پرسرعت دارد تا بتواند اطلاعات تراکنش‌های بلاک چین اصلی را دانلود کند. این کیف پول از قابلیت آدرس‌های حفاظت‌شده پشتیبانی می‌کند.

اگر کاربر ویندوز یا مک هستید می‌توانید با استفاده از نرم‌افزارهای مجازی‌ساز ماشین مجازی اوبونتو را اجرا کنید و والت را در آن نصب کنید. البته، این روش نیاز به سیستم‌های قدرتمند و کاربران حرفه‌ای دارد؛ بنابراین برای همه‌ی کاربران مناسب نخواهد بود.

والت Zecwallet Lite: وب‌سایت رسمی زی کش آن را در رتبه‌ی نخست معرفی کرده است، از آدرس‌های حفاظت‌شده پشتیبانی می‌کند و در دو نسخه‌ی کامپیوتر و موبایل در دسترس قرار دارد.

والت Nighthawk: فقط در نسخه‌ی موبایل در دسترس است و از تمام قابلیت‌های آدرس حفاظت‌شده، یادداشت و... پشتیبانی می‌کند.

والت Ustoppable: ارائه‌شده در نسخه‌ی موبایل با قابلیت پشتیبانی از آدرس‌های حفاظت‌شده؛ همچنین از سایر رمزارزها نیز پشتیبانی می‌کند.

والت Atomic: دارای دو نسخه‌ی موبایل و دسکتاپ است و فقط از آدرس‌های شفاف پشتیبانی می‌کند.

والت Jaxx: در سه نسخه‌ی موبایل، دسکتاپ و اپلیکیشن تحت‌وب دراختیار کاربران قرار دارد و از آدرس‌های شفاف پشتیبانی می‌کند.

والت Safepay: در سه نسخه‌ی موبایل، دسکتاپ و اپلیکیشن تحت‌وب دراختیار کاربران قرار دارد و از آدرس‌های شفاف پشتیبانی می‌کند.

والت Ledger: والت سخت‌افزاری که فقط از آدرس‌های شفاف پشتیبانی می‌کند.

والت Trezor: والت سخت‌افزاری که فقط از آدرس‌های شفاف پشتیبانی می‌کند.

---

آینده زی کش

اخیرا مؤسس زی کش، ویلکاکس اوهرین، از توسعه‌ی زی کش برای حرکت از مکانیزم پرمصرف اثبات کار به سمت رویکرد دوست‌دار محیط زیست گواه بر سهام حمایت کرده است. گفته می‌شود، نودهای گواه بر سهام ممکن است باکوچک‌ترین لغزش، دارایی‌ها را به‌عنوان وثیقه‌ی قابل مصادره در شبکه قرار دهند. بنابراین، به‌کارگیری آن نیاز به اقدامات امنیتی بیشتری خواهد داشت.

طبق مصاحبه‌ی ویلکاکس، گواه بر سهام سبک‌تر و سریع‌تر است و البته با پیروی از تمام نکات ضروری، می‌تواند امنیت بیشتری فراهم کند؛ همچنین هزینه‌ی آن کم‌تر است. درنهایت، به‌کمک این روش می‌توان در طولانی مدت انتظار داشت که میزان تولید کربن مرتبط با رمزارزها به‌طرز چشمگیری کاهش یابد. ویلکلکس همچنین، اشاره کرده است که راه‌اندازی Algorand، Tezos و Cardano نشان‌دهنده‌ی موفقیت مکانیزم گواه بر سهام در دنیای رمزارزها است.